تحلیل نقاط قوت و ضعف جمهوری اسلامی ایران در استفاده از ظرفیت‌های منطقه جنوب آسیا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 نویسنده مسئول: دکتری جغرافیای سیاسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

2 استاد تمام، گروه جغرافیای سیاسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

کشورها مهم‌ترین بازیگران عرصه سیاست جهان هستند. آنها متناسب با ظرفیت‌های خود در شکل‌گیری پدیده‌ها در سطوح مختلف جهانی، منطقه‌ای، ملی و فروملی تأثیر می‌گذارند. هریک از سطوح مزبور ویژگی‌ها و کارکردهای خاص خود را دارند. سطح منطقه‌ای در دهه‌های اخیر گسترش زیادی داشته و تمایل کشورها در تأثیرگذاری در مناطق پیرامونی رو به توسعه است. جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از بازیگران فعال، دارای مناطق ژئوپلیتیکی متفاوت و با توانایی‌های مختلفی در پیرامون خود می‌باشد. یکی از مهم‌ترین مناطق ژئوپلیتیکی پیرامونی ایران جنوب آسیا است؛ این منطقه شامل کشورهای هند، پاکستان، بنگلادش، سریلانکا، مالدیو، نپال و بوتان است. هر کشوری که به برقراری ارتباط و نقش‌آفرینی در منطقه ژئوپلیتیکی جنوب آسیا علاقه‌مند است قبل از هر چیز باید نقاط ضعف و قوت خود را که پایه اساسی گسترش و یا کاهش روابط در حوزه‌های مختلف با بازیگران سیاسی این منطقه است، شناسایی کند. پژوهش حاضر از نوع کاربردی و با استفاده از روش‌های تحقیق توصیفی- تحلیلی و کمی در صدد تحلیل نقاط قوت و ضعف جمهوری اسلامی ایران در استفاده از ظرفیت‌های منطقه جنوب آسیا برآمده است. تحلیل یافته‌های میدانی و کتابخانه‌ای بیانگر این است که جمهوری اسلامی ایران در استفاده از ظرفیت‌های منطقه جنوب آسیا با پنج متغیر قوت‌آفرین شامل موقعیت جغرافیایی ایران در دسترسی به فضاهای پیرامونی (آسیای مرکزی، قفقاز، و...)، موقعیت گذرگاهی ایران نسبت به جنوب آسیا (ترانزیتی)، وجود منابع و ذخایر طبیعی انرژی در ایران، امنیت نسبی فضای جغرافیایی ایران نسبت به مناطق پیرامونی، و روابط فرهنگی و تاریخی مشترک و چهار متغیر ضعف‌آفرین شامل ضعف زیرساخت‌های ارتباطی و حمل‌ونقلی ایران در سطح داخلی و نسبت به جنوب آسیا، توسعه‌نیافتگی مناطق پیرامونی مشترک با جنوب آسیا، ضعف منطقه‌گرایی‌ در سیاست خارجی ایران و اقتصاد توسعه‌نیافته ایران در حوزه داخلی روبه‌رو است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Foreign Policy of the Islamic Republic of Iran Towards South Asia (Analysis of Strengths and Weaknesses)

نویسندگان [English]

  • Meysam Hadipour 1
  • Mohammad Reza Hafeznia 2
1 Corresponding Author: PhD in Political Geography, Tarbiat Modarres University, Tehran, Iran
2 Full Professor, Department of Political Geography, Tarbiat Modarres University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Countries are the most important actors in the world's policy. They are proportional to their capacities in the formation of phenomena at various global, regional, national and decimal levels. Each of these levels has their own features and functions. The regional level has spread a lot in recent decades and the desire of countries in influencing the growing areas of development. The Islamic Republic of Iran, as one of the active actors, has different geopolitical regions with different abilities around them. One of the most important geopolitical areas of Iran is South Asia; This area includes Indian countries, Pakistan, Bangladesh, Sri Lanka, Maldives, Nepal and Bhutan. Each country interested in communicating and playing in the geopolitical region of the southern Asia, first of all, should identify its weaknesses and strengths, which are the basic foundation of spreading or reducing relations in various areas with political actors in the region. The present research has been applied and using descriptive-analytic research methods and quantitatively aims to analyze the strengths and weaknesses of the Islamic Republic of Iran in using the capacities of the South Asian region. Analysis of field findings and libraries indicate that the Islamic Republic of Iran in the use of the capacities of the South Asian region with five versatile variables involves Iran's geographical location in access to peripheral spaces (Central Asia, Caucasus, etc.), Iran's passage toward the south Asia (Transit), the existence of natural resources and energy reserves in Iran, the relative security of Iranian geographic space over the peripheral regions, and common cultural and historical relations, and four weakness variables, including the weakness of communication and human infrastructure in Iran and compared to South Asia, The development of common areas with South Asia faces regional weakness in Iran's foreign policy and the developed economy of Iran in the domestic domain.

کلیدواژه‌ها [English]

  • South Asia
  • Islamic Republic of Iran
  • Foreign Policy
  • Regionalism

Smiley face

  • کتابنامه

    • احراری، احمد(1352) توفان در ایران، ج1،تهران: نوین
    • الاسلام، ریاض(1373) تاریخ روابط ایران و هند(در دوره صفویه و افشاریه)ترجمه: محمدباقر آرام و عباسعلی غفاری فرد، امیرکبیر
    • ای. لیک، دیوید و پاتریک ام. مورگان، نظم­های منطقه­ای، ترجمه سید جلال دهقانی فیروزآبادی، پژوهشکده مطالعات راهبردی، 1392.
    • براتی، محمدعلی(1387) بررسی شاخص‌های بی ثباتی و آسیب پذیری اقتصادی در ایران(یک رویکرد تجربی)،تهران: موسسه تحقیقاتی تدبیر اقتصاد
    • بـرزگر، کیهان(1388‌) منطقه گرایی در سیاست خارجی ایران، مطالعات اوراسیای مرکزی، زمستان - شماره 5/ ص23-40
    • بهار، محمدتقی(1318) مجمل التواریخ، تهران: کلاله خاور
    • پراکاش، ام.ویشنو(1396) تقویت روابط ایران و هند :برقراری ارتباط تجاری و جوامع فرهنگی، ترجمه، سید حسین رئیس السادات، مشهد: پاپلی
    • پوپ، آرتور(1355) هنر ایران در گذشته و آینده، ترجمه عیسی‌ صـدیق‌،تـهران‌: مدرسۀ عـالی خدمات جهانگردی
    • تاراچند(1374) تأثیر اسلام در فرهنگ هند؛ ترجمه علی پیرنیا و عزالدین عثمانی، تهران: پاژنگ
    • ثقفی عامری، ناصر و افسانه احمدی(1387) ایران و سیاست نگاه به شرق، تهران: پژوهشکده تحقیقات استراتژیک.
    • جلالی نائینی، محمد رضا(1375) هند در یک نگاه، تهران: شیرازه
    • چودهری، الله دتا (1356) پرتو فرهنگ ایران در شبه قاره هند و پاکستان (با اشاراتی به برگزاری مراسم نوروزی)، هنر و مردم، فروردین- شماره 174
    • حاجی یوسفی، امیرمحمد(1384) سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در پرتو تحولات منطقه ای، تهران: مطالعات سیاسی و بین‌المللی
    • حافظ‌نیا،محمدرضا(1395) جغرافیای سیاسی ایران، تهران:سمت
    • حسینی، میرعبدالله و همکاران(1390) رقابت پذیری اقتصاد ایران و راهکارهای بهبود آن در جهان، تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی
    • دستمالچی، اصغر(1393) تاریخ روابط ایران و هند، تهران: وزارت امورخارجه
    • دورانت، ویل(1367) تاریخ تمدن، ترجمه گروهی از مترجمان ج1، تهران: آموزش انقلاب اسلامی
    • دهشیار، حسین(1386) ستون‌های دوگانه بی ثباتی در پاکستان، اطلاعات سیاسی-اقتصادی، سال21، شماره 239-240
    • دهقانی فیروزآبادی، سید جلال(1388) منابع ملی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، سیاست، پاییز - شماره 11
    • دهقانی فیروزآبادی، سید جلال(1393) نظریه‌های همگرایی منطقه‌ای و رژیم‌های بین‌المللی، تهران: مخاطب
    • دهقانی فیروزآبادی، سید جلال(1394) سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: سمت
    • دیماند، موریس اسون(1383) راهنمای صنایع اسلامی، ترجمه عبدالله فربار، تهران:علمی و فرهنگی
    • ذوقی، ایرج(1368) ایران و قدرت‌های بزرگ در جنگ جهانی دوم، تهران: پاژنگ
    • رایزنی فرهنگی ایران در پاکستان(1397) icro.ir
    • رایزنی فرهنگی ایران در هند(1397)icro.ir
    • زنده دل، حسن(1379) استان سیستان و بلوچستان، تهران: ایرانگردان
    • سازمان برنامه و بودجه استان سیستان و بلوچستان(1377)طرح بررسی قابلیت‌ها و امکانات توسعه استان سیستان و بلوجستان، تهران:سازمان برنامه و بودجه
    • سجادپور، سید محمدکاظم(1386) سیاست خارجی ایران، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی
    • سریع‌القلم، مـحمود(1379) سیاست‌ خارجی‌ جمهوری‌ اسلامی ایران: بازبینی نـظری و پارادایـم ائتـلاف، تـهران: مـرکز تـحقیقات استراتژیک
    • سفارت ایران در کلمبو(1397) mfa.ir
    • شایگان، داریـوش(1362) ادیـان و مکتب‌های فلسفی هند‌،ج 1، تهران‌: امیر کبیر
    • شهریار نقوی، حیدر(1350)جشن نوروز در پاکستان و هند، بررسی‌های‌ تاریخی‌، شماره 35، 54-33
    • علی بابایی، غلامرضا(1392) تاریخ روابط ایران و پاکستان، تهران: وزارت امور خارجه
    • غرایاق زندی، داود(1384) ایران و پاکستان؛ کنکاشی در سیاستگذاری خارجی، نامه دفاع، شماره 3
    • غرایاق زندی، داود(1385) زمینه‌های اقدام اطلاعاتی آمریکا علیه ایران؛ مطالعه موردی افغانستان، تهران: مطالعات کاربردی فارابی
    • غروی، محمد(1352) خواجه عبد الصمد شـیرین قـلم، هنر‌ و مردم‌، شماره 127، 43-34
    • قهرمانپور، رحمان(1384) تعاملات ایران و ترکیه در آغاز قرن بیست و یکم، نامه دفاع، شماره 4
    • قهرمانپور، رحمان(1386) ایران ژئوپلیتیک قدرت در جهان عرب، نامه دفاع، شماره1
    • کونل، ارنست و هوشنگ طاهری(1368) هنر اسلامی، چ 2، تهران: طوس
    • کوهن، سال برنارد(1387) ژئوپلیتیک نظام جهانی، ترجمه عباس کاردان، تهران: ابرار معاصر
    • لعل نهرو، جواهر(1361) کشف هند، ترجمه محمود تفضلی،ج اول چاپ دوم، تهران: امیر کبیر
    • مرکز آمار ایران amar.org.ir
    • مرکز پژوهش‌های مجلس(1394) چالش‌های حمل‌ونقل کشور و مصرف انرژی در بخش زمینی (زیربخش‌های جاده‌ای و ریلی)، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس
    • مرکز پژوهش‌های مجلس(1395) نگاهی بر وضعیت بخش حمل ونقل، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس
    • مرکز پژوهش‌های مجلس(1395) وضعیت حمل ونقل عمومی بار در جاده‌های کشور در سال‌های 1393 تا 1394، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس
    • مرکز پژوهش‌های مجلس(1397) اجازه امضای مقدماتی موافقت نامه همکاریهای فرهنگی علمی و آموزشی بین دولت جمهوری اسلامی ایران و دولت جمهوری دمکراتیک سوسیالیستی سریلانکا به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس
    • مشیرزاده،حمیرا(1392) نظریه سازه‌انگاری متعارف و پژوهش در روابط بین‌الملل و استلزامات پژوهشی ،دو فصلنامه پژوهش سیاست نظری،شماره 12.ص1-20
    • معینی علمداری،جهانگیر و عبدالله راسخی(1389)، «روش‌شناسی سازه‌انگاری در حوزه روابط بین‌الملل»،فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین‌المللی،شماره چهار.
    • ممتحن، حسین علی(1354) راز بقای تمدن و فرهنگ ایران، تهران: دانشگاه ملی
    • نصری، قدیر(1384) نفت و معمای امنیت در خاورمیانه،راهبرد دفاعی، سال 3، شماره 7
    • نصیری، حسین(1392) تعامل منطقه ای، ملی و جهانی، تهران: وزارت امور خارجه
    • نمایندگی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران سریلانکا(1397) colombo.icro.ir
    • نیلی، مسعود و همکاران(1396) اقتصاد ایران چگونگی گذر از ابرچالش‌ها، جلد اول، تهران: موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی
    • هایمن، آنتونی (١٣٧٣) اهـمیـت افـغانـستان بـرای‌ آسـیای مرکـزی، ترجمـه حـسن‌ نـورائی‌ بیدخت، مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، دوره دوم ، شماره ٥
    • الهی، همایون(1365) اهمیت استراتژیکی ایران در جنگ جهانی دوم، تهران: نشر دانشگاهی
    • هـینلز، جان(1375) شناخت اساطیر ایران، ترجمۀ ژالۀ‌ آموزگار‌ و احمد‌ تفضلی، تهران: آویشن
    • یزدان فام، محمود(1392) بررسی متون سیاست خارجی جمهوری اسلمی ایران، تهران: مطالعات راهبردی
    • Glassner, Martin Ira (1993) Political Geography. United States of America: New York: Johan wiley& Sons, Inc
    • Khan, Ali, Raja Nazkat(2013) Indus Water Treaty A Geo Political Study, University of Kashmir.
    • Mahdavi,Abolghasem, Hoora Majderezaee(2012) The Fundamental Impediments of Economic Growth in Iran: An H-R-V Model, Iranian Economic Review, Vol.16, No.31/33-69
    • Matutinovic, Igor(2009)Oil and the Political‌ Economy‌ of‌ Energy , Energy Policy, Vol. 37, No. 11
    • Mottaki, Manochehr (2009)Iran‌'s Foreign Policy under President‌ Ahmadinejad‌, Discourse: An Iranian Quarterly, Vol‌. 8, No‌.
    • Omonbude, Ekpen J. (2007)The Transit Oil and Gas Pipeline and the Role of Bargaining: Anon – Technical Discussion , Energy Policy, Vol. 35, No. 12
    • Pakistan(1977)London: stacy international
    • Russell, Martin (2020) Armenia and Azerbaijan on the brink of war, EPRS European Parliamentary Research Service PE 659.267
    • Schwab, Klaus (2018) The Global Competitiveness Report 2017–2018, The Global Competitiveness Report.
    • World Economic Forum, Global Competitiveness Report, 2017-2018.
    • WORLD MINING DATA(2018) MINERALS PRODUCTION, International Organizing Committee for the World Mining Congresses.
    • UIC.asso.fr
    • bp.com/en/global/corporate/energy-economics/statistical-review-of-world-energy.html