بنیان‌های جامعه‌شناسی گسست در امنیت ملی عراق نوین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار روابط بین الملل دانشگاه شیراز

2 استادیار علوم سیاسی دانشگاه شیراز

3 دانش آموخته کارشناسی ارشد علوم سیاسی دانشگاه شیراز

چکیده

هدف این مقاله آن است تا معما و گسست در امنیت ملی عراق نوین (دوره پساصدام) را در بستر شاخص‌های جامعه‌شناختی این کشور مورد مطالعه قرار دهد. جامعه عراق موزاییکی از شکاف­های اجتماعی است که در زمان حکومت بعثی ـ سنی در فرایند همسان‌سازی، سرکوب می‌شدند و پس از اشغال عراق در سال 2003 زمینه مساعدی برای فعال‌شدن این شکاف­ها فراهم شد؛ به‌گونه‌ای‌که با تجمیع نیروهای اجتماعی حول این شکاف­ها، به‌عنوان کنشگران اصلی داخلی مجال ابراز وجود در صحنه قدرت را یافتند که بازتاب اصلی آن در خشونت­های قومی ـ مذهبی و فقدان حکومت مرکزی قوی بوده است. این مقاله با طرح این سؤال که بنیان‌های جامعه‌شناختی عراق چه تأثیری بر گسست امنیت ملی این کشور در دروان جدید (بعد از اشغال) داشته است؟ این فرضیه را مورد بررسی قرار می‌دهد که شکاف­های اجتماعی به‌عنوان نمود اصلی بنیادهای جامعه‌شناختی، با تغیر توازن هویت­های موجود ازمنظر پایگاه قدرت، عمق بیشتری یافته و با تناظر هرچه‌بیشتر آنان زمینه برای ایجاد چالش­های امنیتی مهیا شده است. یافته‌های این پژوهش بااتکابر رویکرد نظری امنیت جامعه‌ای و روش توصیفی ـ تبیینی نشان می‌دهد که از میان کنشگران اصلی شیعی، سنی و کردی، اهل سنت به‌دلیل تصورات هویتی و احساس ناامنی ناشی از پایین‌کشیده‌شدن از مسند قدرت، انگیزه بسیار بالاتری برای ابراز خشونت و حمایت از گروه­های معارض دارد. ازسوی‌دیگر باتوجه‌به وجود نوعی پیوند هویتی میان بازیگران داخلی عراق با کشورهای هویت‌محور منطقه غرب آسیا، نزاع­های داخلی عراق، بین­دولتی شده و به­تبع آن، مدیریت امنیت ملی عراق را بسیار پیچیده­تر می­سازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Social Cleavages and Iraq National Security in Post-occupation Era

نویسندگان [English]

  • Fariborz Arghavani Pirsalami 1
  • Sayyed Javad Salehi 2
  • Marzieh Abedi 3
1 Assistant professor of international relations and faculty member of Shiraz University
2 Assistant professor of political science at Shiraz University
3 - Assistant professor of political science at Shiraz University
چکیده [English]

This research is intended to investigate the dilemma and the cleavage in the national security of modern Iraq (Post-Saddam era) in the context of its sociological ground. The Iraqi society has become just like a mosaic of social cleavages suppressed in the era of the Sunni-Ba'ath regime in the process of unification. After the occupation of Iraq in 2003, an encouraging situation was created which helped the gaps to expand more. As a result of the accumulation of social forces around these gaps. As the main domestic actors, these groups gained power to express themselves. This reflected in great ethnic and religious violence which resulted in the lack of a strong central government for the country. This research is aimed at exploring how the sociological foundations of Iraq have affected the failure of national security in the new era (after occupation). The research reviews the hypothesis that social cleavages, as the central feature of sociological institutes, have become more in-depth by the shift in the balance of existing identities from power centers. It has resulted in more security challenges due to their Incompatibility. Based on the theoretical approach of community security and following a descriptive-explanatory method, this research concludes that the Sunni groups, among the main Shiite, Sunni, and Kurdish activists, demonstrate a much higher incentive to get involved in violence due to their feelings of insecurity of their identity and power. On the other hand, due to an identity link between the Iraqi local actors and the ethnic-oriented governments of the Middle East, the internal conflicts has changed into inter-state clashes; therefore, it has made it more difficult to manage Iraq's national security.

کلیدواژه‌ها [English]

  • national security
  • Iraq
  • social cleavage
  • community security
  • identity
آشوری، داریوش (1388)، دانشنامه سیاسی، تهران: انتشارات مروارید.
بشیریه، حسین (1374)، انقلاب و بسیج سیاسی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
بوزان، باری و همکاران (1386)، چارچوبی تازه برای تحلیل امنیت، ترجمه علیرضا طیب، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
بوزان، باری (۱۳۷۹)، آشنایی با مکتب کپنهاک در حوزه مطالعات امنیتی، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال ۳، ش ۳.
بوزان، باری (1388)، مناطق و قدرت­ها: ساختار امنیت بین‌الملل، ترجمه رحمان قهرمان­پور، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
جویس، ویلیان (۱۳۷۳)، نهضت اسلامی شیعیان عراق، تهران: انتشارات اطلاعات.
درای‍س‍دل،‌ آلاس‍دی‍ر و اچ‌. ب‍ل‍ی‍ک‌ ج‍رال‍د (۱۳۶۹)، جغرافیای سیاسی خاورمیانه و شمال آفریقا، ترجمه دره میرحیدر، تهران: مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت خارجه.
سلیمانی، علیرضا (1378)، نگرشی جامعه‌شناختی بر پایگاه دولت نظامی در عراق، سیاست دفاعی، شماره 26 و 27.
عبدالله‌خانی، علی (1385)، بررسی و نقد نظریه امنیتی‌ساختن، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال نهم، شماره سوم، مسلسل 33: 491 ـ 512.
غرایاق زندی، داود و شاکری، اصغر (1393)، تأثیر مسائل راهبردی در روابط ترکیه و عراق، بر ملاحظات امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامهعلمی ـ پژوهشیامنیت‌پژوهی، سال سیزدهم، شماره 45: 87 ـ 67.
مقصودی، مجتبی (1384)، نقش گروه‌های قومی در شکل‌دهی به نظام سیاسی عراق باتأکیدبر نقش کردها، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت خارجه.
نصری، قدیر (1390)، تأملی نظری در یافته­ها و دشواری‌های باری بوزان در بررسی امنیت، فصلنامهمطالعاتراهبردی، شماره مسلسل 54، شماره چهارم، سال چهاردهم.
دیوسالار، مجید، همگرایی سیاسی ـ امنیتی در عراق، تابناک کد خبر: ۴۲۶۸۱۳ تاریخ: ۲۷/5/1393 قابل بازیابی در:
https://www.tabnak.ir/fa/news/426813/%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%82
رمضانی بونش، فرزاد، IPSC- مرکز بین‌المللی مطالعات صلح، علل کوچ اقلیت­های کوچک مذهبی قومی عراق در 6/6/1393 قابل بازیابی در:
 http://peaceipsc.org/fa/%D8%B9%D9%84%
العالم، سازمان ملل 4 میلیون عراقی آواره شدند 1/4/1394 قابل بازیابی در­:
http://fa.alalam.ir/news/1713535
العالم، آوارگی 3 میلیون عراقی در یک سال 3/4/1394 قابل بازیابی در:
http://fa.alalam.ir/news/1713998
متن کامل آخرین نسخه قانون اساسی موقت عراق، قابل بازیابی در:
مشرق نیوز، جهان اسلام، شیعیان شبک قربانیان مظلوم حمله داعش، 12/10/1393 کد خبر: ۳۷۶۵۴۵، قابل بازیابی در: